Çay Bitkisi

ÇAY BİTKİSİNİN BOTANİK ÖZELLİKLERİ

Çay Bitkisi botanikte angiospermea, çiçek açanlar bölümünden, dicotyledonea sınıfından ve theaceae veya camellia familyasındandır, Çayın isminin camellia sinensis (L) O. Kuntze olarak kabul edilişi 1950 Yılının başına rastlar (Sealy, 1958). Harler (1964). Eden (1976), Yazıcıoğlu ve ark, (1977). Gerçek (1984) ve Kaçar'in (1984) bildirdiklerine göre çay bitkisi birkaç asır yaşayabilir.

Kültüre alınan çay bitkilerinin genellikle 100 yıl yaşadıkları kabul edilmektedir. Çay bitkisi 4-6 yaşından başlayarak ürün verir. Kültürel tedbirlere bağlı olarak ürün verimi 10 yaşından sonra maksimum seviyeye ulaşır. Ortalama ekonomik ömrü 50-60 yıl olarak kabul edilmektedir. Çay bitkisinin morfolojik ayrılıklar gösteren üç çeşide sahip olduğu hususunda botanikçiler görüş birliği içindedir. Bu çeşitler; 1. Cin çayı, 2. Assam çayı, 3. Kambodia çayıdır (Kingdonward, 1950; Sealy, 1958; Kinez, 1966: Nurik, 1983).

Çin çayı (C. sinensis var. sinensis) doğal olarak 1-3 m, boyunda, büyük çalı görünümündedir. Sik dallı olup sağlam yapıdadır. Soğuğa, hastalıklara ve kuraklıklara dayanıklıdır. Assam çayı (C. sinensis var, assamica) 6-18 m, boylanabilir. Seyrek dallı bir görünüşe sahiptir. Soğuğa kuraklığa ve hastalıklara karşı daha duyarlıdır. Uygun gelişme durumun- da Çin ve diğer çay çeşitlerine oranla daha çok verimli ve kalitelidir. Kambodia çayi (C. sinensis var, cambodiensis) Hindicini kökenlidir 6-8 m. boylanabilir. Daha çok Assam ve Assam X Cin hibritleri görünümündedir.

Bu çay çeşitlerinin tamamen saf örneklerini bulmak zordur. Çünkü cay bitkisi genellikle dış döllenme yapar. Böylece geniş açılımlar meydana getirmektedir. Ülkemiz çay ekim alanlarında her tipin melez örneklerinden mevcuttur. Hatta aynı bahçede her çeşitten yanyana ocaklar bile bulunabilmektedir. (Zihnioğlu, 1960, Kinez, 1966: Celebioğlu, 1971).

Bölgemiz Doğu Karadeniz çaylarının kökeni olan Gürcistan çayları, Çin cay karakteri yüksek olan melez tiplerdendir. Doğu Karadeniz Bölgesinin mikroklima şartları Çin çay çesitlerinin gelişmesine daha elverişlidir. Tohumla coğaltilma ile yapılan çay bahçesi tesisi ile çok değişik yapıda cay ocaklar oluşmuştur (Harler, 1964: Yılmaz, 1982. Anon, 1984 o Gerçek, 1984)

Çay bahçelerimizde farklı çay tiplerinin yanyana yetişmesi, sürgün verme zamanlarının değişik olmasına, çay tipine uygun bir işleme tekniğinin seçilememesine neden olmaktadır. Bu sebeple çay bahçelerinin, seleksiyon sonucu seçilen klon çaylarla vegetatif olarak tesis edilmesi, hem birim sahada verimi arttıracak ve hemde uygun imalat yöntemleri ile kaliteli mamul çay imal edilmesine imkan sağlayabilecektir. (Harler, 1964, Fleetwood, 1978, Ellis, 1981).